1)ვაზი და ღვინო - ქართული მენტალობის გამომხატველი კონცეპტები (ლინგვოკულტურული ძიებები)

ინტერდისციპლინირებული პროექტი (ფილოლოგიისა და აგრარული მიმართულებების აკადემიური პერსონალის ჩართულობით) (2023 -2024 წ.წ.)

პროფესორი ნუნუ გელდიაშვილი - პროექტის სამეცნიერო ხელმძღვანელი და მკვლევარი ენათმეცნიერი

ანოტაცია: პროექტის მიზანი იყო ვაზისა და ღვინის, როგორც ქართული მენტალობის გამომხატველი კონცეპტების შესწავლა ლინგვოკულტუროლოგიური ძიებების/ანალიზის საფუძველზე და, ფილოლოგიისა და აგრარული სფეროების ურთიერთკავშირზე დაყრდნობით, მათი როლისა თუ ფუნქციის განსაზღვრა-წარმოჩენა ქართული ენისა და ქართული კულტურის განვითრებაში.

კერძოდ, ვაზთან და ღვინოსთან დაკავშირებული ქართული ენობრივი შესაძლებლობების, ქართული დისკურსის ეროვნულ-სპეციფიკური კომპონენტების გამოვლენა და კლასიფიკაცია, მათი სტრუქტურულ-სემანტიკური ანალიზი და ფუნქციონირების შესწავლა სინქრონულ და დიაქრონიულ ჭრილში; ამ მიმართებით ქართული ლინგვოკულტურული სივრცის აღწერა/დახასიათება.

განსაკუთრებით კი, რაც კვლევის აუცილებლობაში მდგომარეობს, ჩვენი აზრით, მისი ინტერდისციპლინურობა და კომპლექსურობაა. ჰუმანიტარული და აგრარული მეცნიერებების ინტეგრირებით საკითხის ერთიანობაში კვლევა დარგის სპეციალისტებს შესაძლებლობას მისცემს, სრულყოფილი წარმოდგენა შეექმნათ იმ საერთო მოვლენებზე, რაც ასე განსაკუთრებულს, საინტერესოსა და მიმზიდველს ხდის საკითხს, სხვადასხავა მიმართულების კავშირს და წვლილი შეაქვს ფილოლოგიისა დ აგრარული დარგების წინსვლა-განვითარებაში.

მიდგომა, გარკვეულწილად, ინოვაციურია და, ვფიქრობთ, ფართო გამოხმაურებას გამოიწვევს, რაც შემდგომ სხვა მსგავსი, მიმართულებათაშორისი (ლინგვოკულტუროლოგიური), კვლევების დაგეგმვა-განხორციელების განმსაზღვრელი ფაქტორიც გახდება.

კვლევის პროცესში გადაიჭრა შემდეგი ძირითადი ამოცანები:

• ვაზის ჯიშები - ლინგვოკულტუროლოგიური ძიებები (ისტორიული ექსკურსი; საქართველოში ახლად გაშენებული და დამკვიდრებული სახეობების აღწერა-მიმოხილვა;)
• ღვინის სახეობები - ლინგვოკულტუროლოგიური ძიებები (ისტორიული ექსკურსი (ტრადიციული სახეობები); თანამედროვე/უახლესი სახეობები და ქართულ კულტურასთან ინტეგრირება)
• ვაზთან და ღვინოსთან დაკავშირებული ლექსიკა-ფრაზეოლოგიის ლინგვოკულტუროლოგიური მახასიათებლები
• ვაზი და ღვინო ქართულ გასტრონომიულ სივრცეში (ლინგვოკულტუროლოგიური ხედვა)
• ვაზი და ღვინო ქართულ ხელოვნებაში (ფილმები, მხატვრობა - ეროვნული მენტალობის წარმოჩენა)
• ვაზი და ღვინო ქართულ ლიტერატურაში (ისტორიული შტრიხები, ლინგვოკულტუროლოგიური ექსკურსი/ასპექტები)
• ფოლკლორული საგანძურის მორალი (ეროვნული მენტალობის წარმოჩენა)
• ვაზი და ღვინო ქართულ მედიცინაში (ეროვნული მენტალობის წარმოჩენა)

აგრარული მეცნიერებების მიმართულების პერსონალისათვის პროექტის შედეგები იქნება ახალი თეორიული ინფორმაციის შემცველი იმის შესახებ, თუ რა ენობრივი შესაძლებლობები გააჩნია ქართულს ეროვნული მენტალობის ამ კონცეპტების გამოსახატავად, რა ეროვნულ მახასიათებლებს აღნიშნავს/მოიაზრებს მათი საშუალებით. თავის მხრივ, გამდიდრდება და გაფართოვდება ფილოლოგიის მიმართულების პერსონალის დასაკვირვებელი/შესასწავლი საანალიზო მასალა, რაც თანამედროვე კულტურულმა ურთიერთობებმა მოიტანა/გააჩინა გლობალიზაციის ფონზე და რაც თანდათან ქართული ხასიათის კუთვნილება/შემადგენელი ნაწილი ხდება.

პროექტის საბოლოო ეტაპი მეცნიერული კვლევის მონოგრაფიად გამოცემა და პრეზენტაციებია, რომელიც უკვე მომზადდა და დაიბეჭდება 2024 წელს.

კვლევის შედეგები მნიშვნელოვნად წაადგება ქართული ლიტერატურის ისტორიას, ენათმეცნიერებას, ლექსიკოლოგიას, ლინგვოკულტუროლოგიას და აგრარული მიმართულების დისციპლინებს; შესაბამისად, ისინი აქტიურად იქნება გამოყენებული სასწავლო-სამეცნიერო რესურსად და სხვა საკითხების შემდგომ სიღრმისეულად შესწავლის პროცესში.

2)ქართული მცირე პროზის ლიტერატურული და ლინგვისტური წახნაგები

პროექტის სამეცნიერო ხელმძღვანელი - პროფესორი ნინო კოჭლოშვილი

XX საუკუნის თემატურად და ჟანრობრივად მრავალფეროვან ქართულ მწერლობაში მცირე პროზამ განსაკუთრებული სიცხოველე შეიძინა. პრიორიტეტული გახდა: ნოველა, ესე, ეტიუდი, ესკიზი, მინიატურა, ნამცეცი, ჩანახატი.

ამ პერიოდის ქართული მცირე პროზის წარმომავლობას ზურგს უმაგრებს, როგორც ეროვნული მწერლობის ტრადიცია და გამოცდილება, ასევე საზღარგარეთის ლიტერატურაში მიმდნარე ძვრები და ძიებები.

პროექტის ფარგლებში ჩვენი კვლევის მიზანი იყო მეოცე საუკუნის ქართული მცირე პროზის ლიტერატურული და ლინგვისტური წახნაგების შესწავლა-გაანალიზება.

დასახული მიზნიდან გამომდინარე, ჩატარებელმა საკვლევმა ველმა თემატიკის ფართო სპექტრი მოიცვა. ძირითადად შევისწავლეთ: შიო არაგვისპირელის, ნიკო ლორთქიფანიძის, გრიგოლ რობაქიძის, კონსტანტინე გამსახურდიას, იოსებ გრიშაშვილის, დავით თურდოსპირელის, რევაზ ინანიშვილის, ოტია იოსელიანის შემოქმედების ნიმუშები და გამოვკვეთეთ, ის მნიშვნელოვანი ლიტერატურული და ლინგვისტური წახნაგები, რომლებიც დაგვეხმარა მცირე პროზის საერთო, ძირითადი მახასიათებლების გამოკვეთასა და საბოლოო სურათის შექმნა-ჩამოყალიბებაში.

საყურადღებო აღმოჩნდა დღემდე ფართოდ და სიღრმისეულად შეუსწავლელი დავით თურდოსპირელის შემოქმედება, რომელმაც გარკვეული წვლილი შეიტანა მეოცე საუკუნის ქართული მცირე პროზის წინსვლა-განვითარებაში.

დავით თურდოსპირელის მინიატურული ნაწარმოებები მცირე პროზისთვის დამახასიათებელი ყველა ნიშან-თვისების მატარებელია, რაც გამოიხატება განწყობილებაზე აგებული მკრთალი, შეუმჩნეველი ეპიკური ქარგით, მძაფრი ექსპრესიით, დიალოგური სტრუქტურითა თუ ზეპირსიტყვიერი მასალის გამოყენებით.

დავით თურდოსპირელის ლიტერატურული მემკვიდრეობა საბავშვო ნაწარმოებების სიჭარბით გამოირჩევა, თუმცა მკითხველის ყურდღებას იპყრობს, როგორც მწერლის თანადროული ეპოქალური მოვლენების, ასევე ზოგადსაკაცობრიო პრობლემების ამსახველი მცირე პროზის საინტერესო ნიმუშები. ამ თვალსაზრისით გიორგი ლეონიძის სახელობის ქართული ლიტერატურის მუზეუმში დაცული მწერლის არქივი ინახავს ბევრ საინტერესო მასალას, რომელთა უმრავლესობა ჯერ კიდევ გამოუქვეყნებელია და, შესაბამისად, სამეცნიერო მიმოქცევის მიღმაა დარჩენილი.

კვლევისას დავინტერესდით, დავამუშავეთ და გავაანალიზეთ ისეთი საკითხები, როგორიცაა: ლირიზმი მცირე პროზაში; დავით თურდოსპირელის მინიატურათა აზრობრივი ქვეტესტი; ფოლკლორული ელემენტები მცირე პროზაში; ქართული მცირე პროზის ტექსტთა ძირითადი თემატიკა და სათაურების სტრუქტურა სემანტიკა; სიტყვაწარმოების თავისებურებები (კომპოზიტთა მოდელები); სინონიმთა სტრუქტურა და ემოციური დისკურსები; დადებითი და უარყოფითი ემოციური ველის შექმნის შესაძლებლობები; ფრაზეოლოგიასთან დაკავშირებული საკითხები (,,ფრაზეოლოგიური ბუდეები“); ტექსტურ პარამეტრებთან დაკავშირებული მახასიათებლები; წინადადების ტიპები და სიტყვათგანლაგების ძირითადი ნიშანდობლიობები; წინადადების მოდალობისა და მცირე პროზის ტექსტთა ენობრივი ექსპრესიის საკითხები; მხატვრული ეფექტის შექმნის ძირითადი შესაძლებლობები.

ვფიქრობთ, ჩვენ მიერ გაანალიზებული თემები დააინტერესებს მკითხველს, დარგის სპეციალისტებს და, უდავოდ, შეუწყობს ხელს ქართული მცირე პროზის შემდგომ, კიდევ უფრო საფუძვლიან, შესწავლას, რადგან, დაკვირვებამ აშკარა გახადა, რომ მცირე პროზის ტექსტებში კიდევ სხვა ბევრი საინტერესო წახნაგია გამოსაკვლევი, რასაც ჩვენი ერთი კვლევა / მოკრძალებული მცდელობა ნამდვილად ვერ ამოწურავდა.

კვლევის შედეგები მნიშვნელოვნად წაადგება ქართული ლიტერატურის ისტორიას, ენათმეცნიერებას, ლიტერატურის თეორიას. შესაბამისად, ისინი აქტიურად იქნება გამოყენებული ქართული ფილოლოგიის სიღრმისეულად შესწავლისა და კვლევის პროცესში.

3)ეთნიკური და კულტურული მრავალფეროვნება კახეთში - უდიები

პროექტის სამეცნიერო ხელმძღვანელი - ისტორიის დოქტორი, პროფესორი თენგიზ სიმაშვილი

პროექტის მიმდინარეობისას განხორციელდა ყვარლის მუნიციპალიტეტში მდებარე სოფელ ზინობიანში (ყოფილი სოფ. ოქტომბერი), 1920-იან წლებში გადმოსახლებული უდიების ისტორიის, კულტურული ტრადიციების, ფოლკლორის, ადათ-წესების, ქალთა საჭიროებების, ასევე სხვა საკითხების კომპლექსური კვლევა და მიღებული შედეგების წიგნად გამოცემა. პროექტი მიმდინარეობდა 2023 წელს(11 თვე).

4)ეთნიკური და კულტურული მრავალფეროვნება კახეთში - ლეკები (ხუნძები-ავარები)

პროექტის სამეცნიერო ხელმძღვანელი - ისტორიის დოქტორი, პროფესორი თენგიზ სიმაშვილი

პროექტის მიმდინარეობისას განხორციელდა ყვარლის მუნიციპალიტეტში მცხოვრები ხუნძი(ავარელი) მოსახლეობის ისტორიის, ტრადიციების, ფოლკლორის, ადათ-წესების, ქალთა საჭიროებების, ასევე სხვა საკითხების კომპლექსური კვლევა და მიღებული შედეგების წიგნად გამოცემა.

პროექტი მიმდინარეობდა 2021-2022 (9 თვე) განმავლობაში.