პროექტის მონახაზი

USAID AG პროგრამის, სურსათის ეროვნული სააგენტოს (NFA) და Trécé Company-ს მიერ შემუშავებული პილოტური პროექტის შედეგად, ინვაზიური მავნე მწერის ფრთალაქიანი დროზოფილას კარგად ჩამოყალიბებული პოპულაციის არსებობა დაფიქსირდა მოცვისა და მარწყვის მინდვრებში, ოთხ შერჩეულ ადგილას 2020 წელს დასავლეთ საქართველოში.

პროექტის შედეგებიდან გამომდინარე, დაიწყება ფართომასშტაბიანი კვლევა, რათა შეფასდეს ამ მავნე მწერის გავრცელება და პოპულაციის ზომა საქართველოს აგრო კულტურაში. ასევე შეისწავლება ფრთალაქიანი დროზოფილას ადგილობრივი ბუნებრივი მტრები მათი სამომავლო ბიოლოგიური კონტროლის მიზნით.  კვლევა მოიცავს საქართველოს ძირითად სასოფლო-სამეურნეო რეგიონებს და მოიცავს სხვადასხვა სასოფლო-სამეურნეო კულტურებს, რომლებიც ცნობილია როგორც ფრთალაქიანი დროზოფილასთვის სასურველი მასპინძელი მცენარეები. ეს კულტურებია კენკრა (მოცვი, მარწყვი), წვრილ კურკა ხილი (ალუბალი) და ყურძენი.

პროექტი ასევე მიზნად ისახავს ფრთალაქიანი დროზოფილას ბიოლოგიური კონტროლის პოტენციალის პოვნას. მიუხედავად იმისა, რომ არსებობს რამდენიმე პოტენციური ბიოლოგიური მტერი, რომლებიც შეიძლება ჩაითვალოს ეფექტურ აგენტად ფრთალაქიანი დროზოფილას წინააღმდეგ, ჯერ არ დაწყებულა კვლევები ამ მიმართულებით. ამიტომ პროექტი გვპირდება საინტერესო აღმოჩენებს ამ მავნე მწერის მომავალი ბიოლოგიური კონტროლისთვის.

 წარმოდგენილი საპილოტე პროექტი არის ქვეყანაში ამ ინვაზიური სახეობების მონიტორინგისა და ეფექტური მართვის გრძელვადიანი სტრატეგიის ჩამოყალიბების საშუალება.

            პროექტის ძირითადი მიზნებია:

·         შეისწავლოს ფრთალაქიანი დროზოფილას გავრცელება საქართველოს ძირითად სასოფლო-სამეურნეო რეგიონებში.

·          ფრთალაქიანი დროზოფილას პოპულაციის ზომის შეფასება შესწავლილ აგროკულტურაში.

·          მგრძნობიარე კულტურების სიის შემუშავება და ნაყოფის დაზიანების დონის შეფასება.

·          საქართველოში ამ სასოფლო-სამეურნეო მავნებლის მონიტორინგის ეფექტური სისტემების შემუშავება თანამედროვე ხაფანგებისა და სატყუარას გამოყენებით.

·         ფრთალაქიანი დროზოფილას პოპულაციის რყევების შესწავლა ექსპერიმენტულ უბნებზე და  მავნებლების მართვის ღონისძიებების ეფექტურობის შეფასება.

·          ფერმერებისთვის რეკომენდაციების შექმნა ფრთალაქიანი დროზოფილას ეფექტური მართვისთვის.

·         მონიტორინგის დაფუძნებული IPM სქემის შედგენა ფრთალაქიანი დროზოფილასთვის.

·          ფრთალაქიანი დროზოფილას ადგილობრივი ბუნებრივი მტრების მოძიება მომავალი ბიოლოგიური კონტროლის პერსპექტივებისთვის

პროექტის ვადები

2021 წლის თებერვალი - მარტი: მოსავლის სისტემების იდენტიფიკაცია, მონიტორინგის ხაფანგების შეძენა, ყველა საჭირო ქიმიკატი (ალკოჰოლი) და კონტეინერები

2021 წლის აპრილი – ოქტომბერი: საველე სამუშაოები და მონაცემთა შეგროვება

2021 წლის ნოემბერი - დეკემბერი: მონაცემთა ანალიზი და საბოლოო ანგარიშის გენერაცია

პროექტის მონაწილეები

პროექტს განახორციელებენ და უხელმძღვანელებენ საქართველოს აგრარული უნივერსიტეტის პროფესორები გიორგი ჯაფოშვილი და მაკა მურვანიძე. საველე სამუშაოებში აქტიურად ჩაერთვებიან რეგიონული უნივერსიტეტების სტუდენტები (იხ. ქვემოთ). პროექტი განხორციელდება ეროვნული სააგენტოს რეგიონული თანამშრომლების მხარდაჭერით.

მეთოდოლოგია

ექსპერიმენტის დიზაინი

 საველე მონიტორინგის ხუთი ადგილი და ძირითადი მასპინძელი კულტურა შეირჩევა NFA-სთან შეთანხმებით. ისინი მოიცავს ქვეყნის ძირითად სასოფლო-სამეურნეო რეგიონებს და სხვადასხვა მოსავლის სისტემებს, მათ შორის კენკრას, კენკრის ხილს და ყურძენს

კახეთის რეგიონი - ვაზის მწარმოებელი ძირითადი რეგიონი. ძირითადი საღვინე ვაზის ჯიშები - საფერავი და რქაწითელი. სულ ოთხი ნაკვეთი: სამი ვენახი და ერთი მარწყვის ბაღი.

ცალკეულ ნაკვეთებს შორის მანძილი იქნება არანაკლებ 5 კმ. თითოეული ნაკვეთის ფართობი იქნება არანაკლებ 5 ჰა. თითოეულ ადგილზე დამონტაჟდება 5 პერომონის ხაფანგი და ყოველკვირეულად შემოწმდება ხაფანგები მავნე მწერების არსებობაზე. დაჭერილი მწერები შეგროვდება და შეინახება 96% ეთანოლში.

ლაბორატორიული დამუშავება მოიცავს ფრთალაქიანი დროზოფილას (SWD) დაჭერილი ინდივიდების სახეობების იდენტიფიკაციას და დათვლას..

USAID/AG სტაჟიორთა და რეგიონული უნივერსიტეტების სტუდენტების ჩართვა

თბილისისა და რეგიონული უნივერსიტეტების სტუდენტები (შ. რუსთაველის სახელობის ბათუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, ა. წერეთლის სახელობის ქუთაისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, ი. გოგებაშვილის სახელობის თელავის სახელმწიფო უნივერსიტეტი) აქტიურად ჩაერთვებიან პროექტის მიმდინარეობაში:

ა) ფრთალაქიანი დროზოფილას პოპულაციების ყოველკვირეული მონიტორინგი ღია მინდვრებში.

ბ) სატყუარას ყოველკვირეული გამოცვლა ყველა ხაფანგში, როგორც მითითებულია მწარმოებლის მიერ.

გ) დაჭერილი მწერების შეგროვება და შენახვა.

დ) ხილის ნიმუშების შეგროვება და დახარისხება ნაყოფის შეფასებისთვის

ე) ყოველკვირეული ანგარიშების გენერირება ყოველი საველე გამოცდის შემდეგ.

სტუდენტის აქტივობების შედეგად შესაძლებელია საბაკალავრო და სამაგისტრო ნაშრომის შემუშავება.

მოსალოდნელი შედეგები

გაწეული საქმიანობის შედეგად:

1.      შეისწავლება ფრთალაქიანი დროზოფილას გავრცელების სქემა საქართველოს აგროკულტურაში.

2.       ფრთალაქიანი დროზოფილას პოპულაციის  ზომა შეფასდება შესწავლილ რეგიონებში

3.       გამოვლინდება ყველაზე მგრძნობიარე კულტურები

4.       მოიძებნება ფრთალაქიანი დროზოფილას ალტერნატიული მასპინძელი სახეობა.

5.       შეისწავლება ნაყოფის დაზიანების დონე

6.      დადგინდება მავნებლებთან ბრძოლის ღონისძიებების აუცილებლობა

7.       ფრთალაქიანი დროზოფილას ბიოლოგიური მტრების სია შემუშავდება მათი პოტენციური გამრავლების/ მოშენების შესაძლებლობებით, რომლებიც გამოყენებული იქნება ბიოლოგიური კონტროლის მიზნებისთვის.

8.      შემუშავდება რეკომენდაციები ძირითადი დაინტერესებული მხარეებისთვის (NFA, ფერმერები, ფერმერთა მომსახურების ცენტრები).